هیزم مقدس

منیژه نادری

۲ اگست ۲۰۱۶، هالند

زنان کشور ما از دیر زمانی قربانی خشونت سنتها و قوانین پذیرفته شدهٔ جامعه بوده اند و از اندک زمانی که فعالیت های جمعی رسانه های اجتماعی گسترش یافته است، صدا و خبر این حوادث ناگوار زودتر و بیشتر از پیش شنیده شده است. سرزمینم آتشکده یی را ماند که پارسایانش برای برافروخته نگهداشتن آتشدان آن به هیزم مقدس نیاز دارند و این هیمهٔ پاکیزه همان وجود زن است که با شلاق سنتها همواره نابود شده است، شریعت قانون وضع کرده است، جامعهٔ مرد سالار به تطبیقش شتافته است و دولت و قضا در برابر هر جنایتی برخاسته از ضعف شریعت پذیرفته شدهٔ ذهن بنیادگرای یک قشر تاریک اندیش، سکوت اختیار کرده است و حتی با وجود مجرم قرار گرفتن شماری از متخلفان، از مجازاتش اباورزیده است.

در سالهای اخیر در کنار هرگونه شرایط دشوار برخاسته از جنگ و نا امنی، زنان بیشترین قربانی را به خاطر ناهنجاری های قانون و شریعت متحمل شده اند که خشونت خانواده گی، ازدواج های اجباری به ویژه کودکان، چند همسری و سنگسار نمونه های از آن است. پرسش اینجاست که این همه انگیزه های جنایت های پذیرفته شده و معمول جامعه ما از کجا منشه می گیرد، چرا خشونت یک پدیدهٔ پذیرفته شده در جامعه ماست و چرا این مباحث از بعد حقوقی آن به بحث جدی کشیده نمی شوند؟!

مسلمانان همواره کوشیده اند اعمال شان را به دو معیار یکی کلام خدا و دیگر حدیث و کارنامه های پیامبر و روایت های پیرامون او سازگار داشته باشند و آن را در زندگی خود بازتاب دهند. یکی از نکات قابل مکث مسئلهٔ چند همسری پیامبر و به ویژه ازدواج پیامبر اسلام با دختر نابالغ ابوبکر صدیق، حضرت بی بی عایشه صدیقه میباشد که همواره اختلاف نظر ها در مورد سن ازدواج او دیده شده و به 9 سال بودن او تأکید بیشتر بوده است. ولی نخست، «قرآن و سن ازدواج:

در کلام خداوند سن معینی برای ازدواج مطرح نشده است، ولی از واژگانی چون «بلوغ»، «بلوغ حُلم»، «بلوغ نکاح» و «بلوغ اشدّ» میتوان به نحوی سن بلوغ و سنّ ازدواج را به دست آورد. شاید رساترین آیه در تعیین سنّ ازدواج این آیهٔ شریفه باشد که میفرماید:

(وَ ابْتَلُوا الْیَتامی حَتّی إِذا بَلَغُوا النِّکاحَ فَإِنْ آنَسْتُمْ مِنْهُمْ رُشْداً فَادْفَعُوا إِلَیْهِمْ أَمْوالَهُمْ); یتیمان را آزمایش کنید تا هنگامی که بالغ شده و به نکاح تمایل پیدا کردند و آنان را به درک مصالح زندگانی خود آگاه یافتید، اموالشان را به آنان بدهید.

و با در نظر داشت تفسیر ها و روایات معیار سن ازدواج از نظر قرآن همان قدرت داشتن بر ازدواج، توانایی همخوابگی و تولید نسل است.»1

از این توضیح بر می آید که تشکیل خانوادهٔ سالم در اجتماع که در آن زن و مرد دو رکن اساسی آن را میسازد، آنگاه از اهمیت لازم برخوردار نبوده و معیار ازدواج توانایی همخوابگی پنداشته میشد و این سلسله با تقلید از گذشته گان، به ویژه پیشوایان اسلام، هنوز به شکل سنت های پذیرفته شده در جوامع اسلامی ادامه یافته است و قانون کمتر توانسته است در برابر آن ایستادگی کند.

در  ماده 60 قانون مدنی افغانستان آمده است: «ازدواج عقدی است که معاشرت زن و مرد را به مقصد تشکیل فامیل مشروع گردانیده حقوق و وجایبی را میان طرفین به وجود می‌‌آورد.» و هم به اساس مواد 70 و 71، قانون مدنی افغانستان «سن 18 سالگی را برای پسر و 16 سالگی را برای دختر تعیین نموده است و هرگاه سن طرفین هنگام عقد ازدواج کمتر از آن باشد، عقد ازدواج آنها خلاف حکم قانون بوده که تنها عقد ازدواج به تجویز پدر یا محکمه با صلاحیت صورت گرفته می‌‌تواند. آنهم درحالی که دختر و پسر نباید از پانزده سال کمتر باشند اگر سن دختر از پانزده سال کمتر باشد، به هیچ وجه جواز ندارد.»2

دیده میشود که هنوز در نظام مرد سالاری افغانستان، زن جایگاهی ندارد و صلاحیت ازدواج و انتخاب همسر برای دختران دست مردان خانواده به ویژه پدر و برادر است. سن پانزده و شانزده برای دختران  از لحاظ جسمی و فکری برای مسؤولیت پذیری تشکیل خانوادهٔ سالم برای یک اجتماع سالم، پیشبرد امور زندگی مشترک و داشتن آگاهی های لازم به ویژه در زمینهٔ پرورش فرزندان بسیار کم است. و به تفسیر عوام قانون مدنی «تجویز پدر» را صلاحیت او می سازد و دختران قربانی میگردند.

پرسش دیگر این است که قوانین مدنی امروز در چه تناسبی با احکام شرعی قرار دارند و این حوادث برخاسته از خشونت مرد سالاری در جامعهٔ ما تا چه حد از نشانی شریعت برائت حاصل می کند. آن مرد بیسواد و فقیری که کودکش را در بدل یک بز و کمی مواد خوراکه به عقد مرد کهنسال در می آورد، از کجا به این باور رسیده است، آیا او خویش را در نقش حضرت ابوبکر صدیق نمی بیند، آیا او توان فهم و درک قانون مدنی افغانستان را دارد؟!

پیشنهاد می کنم که به جای این که ما پدر آن خانواده را به نکوهش و سرزنش گیریم، باید ریشه های این بدبختی را سراغ کنیم، فقر و تنگدستی را با ژرفای فاجعه آمیز آن شناسایی کنیم و در اصلاح، تبلیغ و تفهیم قانون مدنی کشور همدست باشیم تا شاید سهم اندک خویش را در برقراری عدالت و سمت دهی جامعه به سوی قانونمداری و انسان گرایی ادا کرده باشیم.

رویکردها:

1- http://www.hawzah.net/fa/Magazine/View/4632/4638/35060/جوانان-و-ازدواج

2- قانون مدنی افغانستان   http://www.wipo.int/wipolex/en/text.jsp?file_id=242150