by رودابه رها
مردم افغانستان علاوه بر مشکلاتی که روزانه جنگ در زنده‌گی‌شان پدید می‌آورد، با گرفتاری‌ها و چالش‌های فراوانِ دیگری نیز روبه‌رو هستند. شهرهای افغانستان با گذشتِ نزدیک به یک و نیم دهه از سقوط طالبان و به‌میان آمدنِ حکومت نو، هنوز نامنظم، بدریخت و فاقد ارایۀ هرگونه خدماتِ شهری برای شهروندان‌اند. زباله‌ها و کثافاتِ انبارشده در کنار خیابان‌های شهر کابل، سرک‌های خراب و ویران، نبود سیستمِ بس‌شهری، ترافیکِ سنگین شهری و… به خوبی وضع بدِ پای‌تخت و دیگر شهرهای افغانستان را نشان می‌دهد. روزِ دوشنبه یازدۀ اسد، ادارۀ انکشافی «فوکس»، نتایج یک تحقیق خود را منتشر کرد که در آن گفته شده، مردم شهرنشین در افغانستان با انواعِ مشکلاتِ شهری به دلیل عدم توجه دولت و وجود فساد گسترده در شهرداری‌ها، مقابل‌اند. ادارۀ انکشافی فوکس در تحقیقش گفته که مردم در افغانستان در زمینۀ زنده‌گی شهری با ده چالش عمده روبه‌رو هستند. این تحقیق که «شهر، شهردار و شهرنشینان» نام دارد، در شهرداری‌های پای‌تخت و مرکز تمامی ولایات کشور انجام شده که در آن، در مورد جوانب مختلف شهرداری‌ها از مردم، پرسش صورت گرفته است. این تحقیق نشان می‌دهد که بیش‌تر مردم از نحوۀ کار شهرداری‌ها ناراض‌اند. بیش‌تر مصاحبه شونده‌ها به این اعتقاد اند که «نود درصد» شهرداری‌های افغانستان آغشته به فساد اند. در این تحقیق تنها پنج درصد از مردم باور دارند که در شهرداری‌ها علیه فساد اداری مبارزه صورت می‌گیرد. این تحقیق که توسط ادارۀ توسعه‌یی فوکس در نتیجۀ مصاحبه با بیش از نُه هزار تن در مراکز ۳۳ ولایت انجام شده، کارکرد شهرداری‌ها را طی چهارده سال اخیر مورد ارزیابی قرار داده است. ادارۀ توسعه‌یی فوکس متشکل از شبکه‌یی است که در آن خبرنگاران و دست‌اندرکارانِ رسانه‌ها بیش‌تر عضویت دارند. این تحقیق نیز با هم‌کاری 90 خبرنگار محلی در ۳۳ ولایت به‌جز از ولایت نورستان پیش برده شده است. یافته‌های این تحقیق نشان می‌دهد که فساد اداری، کثیف‌بودن جاده‌ها و کوچه‌ها، نبود لوایح راه‌نمایی و لوایحِ ترافیکی در چهارراهی‌ها و کوچه‌ها، جمع‌‌شدن آب‌های کثیف و آلوده در جویچه‌های کنار جاده‌ها، دسترسی نداشتن شهریان به پارک توقف‌گاه وسایط در داخل شهرها، نبود مکان‌های تفریحی و هم‌چنین نبود مارکیت‌های زنانه از مشکلات عمدۀ شهرداری‌ها است. در این تحقیق، بیش از ۲۵ درصد مردم گفتهاند که آب پاک آشامیدنی ندارند، بیش از ۱۳ درصد از کثافاتی که در کوچه و سرک‌ها است و جمع‌آوری نمی‌شود شکایت کرده‌اند. بیش از ۱۲ درصد مردم گفتهاند که محلات تفریحی ندارند. بیش از ده درصد دیگر نبود مارکیت‌های مخصوص در شهرها برای زنان را مشکل جدی خوانده‌اند و بیش از ۹ درصد مردم از این‌که جاده‌ها، چهارراهی‌ها و کوچه‌های شهر آدرس و لوحه ندارند ابراز نارضایتی کرده‌اند.
ادارۀ انکشافی فوکس که این نظرسنجی را از جدی ۹۴ تا جوزای۹۵ انجام داده است می‌گوید، ۹۹ درصد شهرنشینان گفتهاند که از بودجۀ شهرداری‌ها و چگونه‌گی مصرف آن بی‌خبر اند. عبدالنافع همت، سخن‌گوی ادارۀ انکشافی فوکس در یک کنفرانس خبری گفته است که این تحقیق، شش ماه طول کشید که در این مدت، با ۹۱۰۰ نفر از شهرنشینان مصاحبه صورت گرفته است. در این تحقیق هم‌چنین ۹۹ درصد مردم معتقد اند که شهرداری‌ها دارای میکانیزمِ حساب‌دهی اثرگذار و شفاف نیستند و حتا نمی‌دانند که بودجۀ ام‌سال و سال گذشته‌شان چه‌قدر بوده است. بیش از ۳۷ درصد گفتهاند که تاکنون ملکیت‌های‌شان توسط شهرداری ثبت نشده است. تنها نوزده درصد از مصاحبه‌شونده‌گان گفتهاند که شهردارها صادقانه برای مردم خدمت کرده‌اند. از میان بیش از نُه هزار نفر مصاحبه‌شونده، تنها نزدیک به پانزده درصد از آنان گفتهاند که شهرداری‌ها در صفایی و پخته‌کاری جاده‌ها، پیاده‌روها و جویچه‌ها فعالیت‌های به‌تری کرده و دوازده درصد هم گفتهاند که به شکایات‌شان پاسخ داده شده است. از این میان بیش از پنج درصد مصاحبه‌شونده‌گان گفته‌اندکه شهرداری‌ها با غاصبان زمین مبارزه کرده‌اند.
اعتراض بر انتخابی شدنِ شهردارها
هم‌چنین این تحقیق نشان می‌دهد که بیش‌تر شهروندان با انتخابی‌شدن شهردارها مخالف هستند. آنان معتقد اند که با انتخابی‌شدن پست شهرداری‌ها ممکن است کسانی در این پست‌ها قرار بگیرند که شایستۀ رهبری نباشند و ظرفیت کاری نداشته باشند. این مخالفت در حالی است که مادۀ ۱۴۱ قانون اساسی کشور بر انتخابی‌شدن شهردارها تأکید کرده است. مخالفت مردم با انتخابی شدنِ شهردارها نشان از عدم اعتمادشان به برگزاری انتخابات است. سرخورده‌گی سیاسی مردم در انتخابات ریاست جمهوری 2014، آنان را به برگزاری هرگونه انتخابات بی باور کرده است. پنجاه‌و‌سه درصد از مصاحبه‌شوندگان گفتهاند که بهتر است پست‌های شهرداری‌ها انتصابی باشند، زیرا به گفته آنان، با انتخابی‌شدن پست شهرداری‌ها، ممکن است مانند شورای ملی افراد بی‌سواد و کم‌کار به این پست‌ها دست یابند. عبدالنافع همت می‌گوید که با انتخابی‌شدن پست‌های شهرداری، نهادهای عدلی و قضایی کشور توانایی آن را نخواهند داشت تا به جرایم احتمالی شهردارها رسیده‌گی کنند. آقای همت گفت: «مردم گفتهاند که فعلن دو نهاد انتخابی، یکی مجلس نماینده‌گان و دیگر مجلس سنا اند که یک ثلث آن اعضای انتخابی شوراهای ولسوالی‌ها هستند. می‌گویند که آنان گزارش‌های زیادی دیده‌اند که اعضای این دو نهاد انتخابی تاحال محاکمه نشده‌اند با آن‌که جرم‌های‌شان بسیار مشهود بوده است. اگر شهرداری‌ها نیز انتخابی شوند، ترس و هراس مردم از این است که مانند دو مجلس شورای ملی، مافیای دیگری به‌وجود بیاید.». مصاحبه‌شونده‌گان گفتهاند که شهردارها باید از سواد و تجربۀ کاری برخوردار باشند، اما زمانی که پست‌های شهرداری انتخابی شوند، مردم به‌دلیل پایین‌بودن فهم و درک‌شان این مسایل را در نظر نخواهند گرفت. آنان تأکید کرده‌اند تا زمانی که نهادهای عدلی و قضایی از توانایی لازم برخوردار نشده باشند، بهتر است که شهردارها توسط رییس‌جمهور انتصاب شوند. مسؤولان ادارۀ توسعه‌یی فوکس هم‌چنین می‌افزایند که دولت افغانستان تاکنون قادر نشده است تا برای چگونه‌گی کار شهرداری‌ها قانون جدید براساس قانون اساسی کشور تدوین و تصویب کند. به‌گفتۀ آنان، شهرداری‌ها در حال حاضر مطابق به قانونی که در دوران حاکمیت گروه طالبان تدوین شده، عمل می‌کنند. نجیب‌الله آزاد، رییس ادارۀ توسعه‌یی فوکس، می‌گوید که قانون شهرداری‌ها در مغایرت با قانون اساسی قرار دارد و دولت مسؤولیت دارد تا قانون جدید شهرداری‌ها را در مطابقت با قانون اساسی طرح و تدوین کند. در حال حاضر در سراسر کشور ۱۸۲ ناحیۀ شهری وجود دارند، اما در این میان ولایت نورستان تنها مکانی است که تاکنون شهر و شهردار ندارد.
