به مناسبت صدمین سال پایان جنگ جهانی اول

(1914—1918میلادی)

پوهندوی دوکتورانورترابی

تلفات انسانی واهتمامات طبی

جنگ مصیبتی است که نیروی انسانی ، شاه رگ های اقتصادی وفرهنگ وتمدن بشری را می بلعد .جنگ اول جهانی برسرتقسیم مستعمرات وتحصیل منافع وامتیازات میان امپراطوری های اروپایی درگرفته بود . دراین جنگ گروپ کشورهای المان وامپراطوری عثمانی متفق هم بودند ودرمقابل دولت انگلیس وفرانسه با هم متفق بودند .

درجنگ های پیش ازجنگ جهانی اول امراض ساری وانتانی مرگ ومیرهای زیادی را به نسبت عد م وجود شرایط حفظ ا لصحوی دراردوها به بارمی آورد ، ولی دراین جنگ با توجه به بهبود وضیعت حفظا لصحوی دراردوها امراض ساری نتوانست مرگ و میرهای زیادی را بوجود آورد .

درجبهه غرب ازتعداد هشت ملیون سربازی که درمقابل مرض چیچک (آبله) واکسن شده بودند ،فقط دوازده فیصد به این مرض مبتلا شده بودند ،که یک فیصد جان باختند .رییس گروپ دوکتوران فرانسه داکترونسان ،درارتباط به شیوع مرض محرقه ملاقاتی با وزیرجنگ فرانسه آن زمان داشت وبه تاریخ 21دسامبر1914به اوهوشدارداد که اگرمقررات معافیت طبی (واکسیناسیون) مصوب 28مارچ1914 مورد اجرا قرارنگیرد ،این جنگ ظرف مدت هشت ماه خود به خود به نسبت شیوع مرض پایان خواهد یافت . اوتآکید کرد که واکسیناسیون برضد مرض محرقه وشبه محرقه باید انجام شود .

به این ترتیب با ایجاد لابراتوارهای فوری صحرایی وایجاد مراکزپیش گیری ازامراض ساری این جنگ به پیروزی به نفع انگلیس وفرانسه منجرشد .ولی با وصف آن هم هنگام جنگ اول جهانی درجبهه شرق افریقا سال ها ی1916تا1918میلادی اردوهای انگلیس ،المان ،بلژیک وپرتگال با شیوع امراض تلفات سنگین را متحمل شدند . ازسال1914تا1916دراثرگرما زدگی6649سریازالمانی مریض گردید که یک فیصد آن منجربه مرگ شد .با وجود اتخاذ تدابیروقایوی دراین جنگ بازهم تعداد زیادی سربازان مصاب امراض هپاتیت ، محرقه ،شبه محرقه ،امراض آمیبی ،اسهال های میکروبی وملاریا شدند .درسال1916دریکی ازاردوها نیمی ازسربازان مصاب به ملاریا شدند و650نفرشان جان شان را ازدست دادند .

درسال های1915و1916درجبهه داردانیل به تعداد252000سربازفرانسوی وانگلیسی کشته وزخمی شدند، که ازجمله دوصد هزارنفرزخمی ومریض وبه تعداد 52هزارنفردیگرکشته شدند . درجنگ اول جهانی دراردوی المان تعداد وفیات با یک رقم تخمینی درحدود140هزارنفربود .

دراین جنگ رییس خدمات صحی ارتش انگلیس (سیرالفرد کیوک) چنین اظهارداشت :ما اکنون ازنظرانتان وعفونت به قرون وسطی بازگشته ایم ، واقعیت نیزاین چنین بود که نه میتود های اسبق ضد میکروبی متعلق به (لیستر) ونه ضد عفونی های نسل جدید متعلق به (گلومسکی بایر)ونه ترکیبات دیگرازقبیل روانول،ایودوفورم ،بسموت وغیره هیچ کدام برای کنترول انتانات ،باکتری ها وعفونت ها پاسخ گونبودند . محققان نا امیدانه درپی یافتن وجستجوی دوای بودند تا این مشکل را مرفوع سازند ، همان دوایی که دانشمند (فلیمینگ)کاشف پنسلین نیزدرجستجوی آن بود .

به این ترتیب قیح وچرک وانتان درزخم ها بیداد میکرد .جنگ وآسیب های جنگی که تلفات زیاد مجروحین ومصدومین را درپی داشت محققین را وا داشت تا به کوشش های شان درمورد یافتن موادی که بتواند ضد میکروب وباکتری قرار گیرد به سرعت هرچه بیشترادامه دهند .آموزش ها یی دراین زمینه درسال 1863میلادی درهنگام جنگ های داخلی امریکا ازطرف (دسمولد)وازطرف (کلبس)درسال1872درطول نبرد المان وفرانسه به اشخاص داده شده بود .درآن سال ها لابراتوارهای تحقیقاتی درجبهات جنگ وجود نداشت ،بلکه این لابراتوارها درشفاخانه ها وتآسیسات صحی داخل کشورها وجود داشت .جراحان به خصوص جراحان طب نظامی نسبت به نبود نتیجه کاروفعالیت شان نهایت نگران بودند .درسال های بعد لابراتوارهای پژوهشی درعقب جبهات جنگ سازماندهی شد. درکشورانگلستان (سرالمرایت رایت) وشاگردش (الکساندرفلیمینگ) سخت درحال تحقیق وپژوهش بودند .رایت دلیل آن را می دانست که اعضای آسیب دیده محیط مناسبی برای تکثیرمیکروب ها می باشد ودرمقابل فاگوسیتوزسد دفاعی مستحکمی ایجاد میکند ،اما می بایست یک ماده یا دوای سیتوفلاکتیک وجود داشته با شد ، آن ها پس از مدتی کشف کردند که محلول نمک های هیپرتونیک دراین زمینه مناسب به نظرمیرسد . فلیمینگ متوجه شد که محلول داکین که کارل آن را به عنوان ضد میکروب وانتی سپتیک به کارمی گرفت ، پس ازگذشت ده دقیقه خاصیت دفاعی خود را درمقابل میکروب ها ازدست میدهد واین موضوع درمقابل نمک هیپرتونیک نیزصدق میکند . درفرانسه (کارل) و(لابار) نیزروی پیدا نمودن مواد ضد عفونی وانتی سپتیک تحقیقات زیاد نموده بودند که این همه تحقیقات برروی مجروحین جنگی صورت می گرفت .سرانجام دانشمند انگلیسی (فلیمینگ) درسال1929میلادی دوای انتی بیوتیک پنسلین را کشف نمود که دیگرجنگ جهانی اول گذشته بود وبیش ازده سال به طول انجامید تا این دوای کشنده میکروب ونوش داروی عصربه طورکامل دراختیارمریضان قرارگیرد .

جنگ اول جهانی نشان داد که صدمات اوعیه(رگ های خون) تا چه اندازه سبب عوارض عضویت میگردد،این نکته حاصل مشاهداتی بود که دودانشمند (لاری وپیراگوف) قبلآ به آن توجه ویژه کرده بودند .انتقال خون به حجم زیاد درجنگ جهانی اول از موارد مهم به شمارمیرفت .درسال 1914انتقال خون ازورید به شریان به صورت مستقیم امکان پذیرشد .درارتش فرانسه ازسال 1917انتقال خون به صورت غیرمستقیم همراه با محلول سیترات به کوشش یک جراح به نام (امیل ژان برو) انجام شد . درطی جنگ جهانی اول سربازان ازنظرروحی روانی وتغذیه تحت شرایط سختی قرارداشتند . امبولانس های اسپی درسال 1915به امبولانس های موتوری تبدیل شد ،ولی با تذکراین همه نارسا یی ها درکشورهای درحال جنگ تعداد زیادی مجروحین ومصدومین پس ازمداوا به جبهات جنگ دوباره فرستاده شدند . درسال1917به تعداد پنجصدوشصت وچهارهزارسربازمجروح ومریض پس ازمعالجه دوباره به جبهه اعزام شدند این رقم درسال1918به هفتصد و بیست هزارنفررسید .پلبود مگنوسون و توماس مورا یی از جمله دوکتوران ورزیده اورتوپیدی درجنگ جهانی اول بودند که خدمات قابل قدری انجام دادند .

یکی ازخونین ترین ووحشت زا ترین نبرد دوران جنگ جهانی اول جهان رویا رویی مسلحانه (وردان) است که بین نیرو های فرانسه والمان به وقوع پیوست . نبرد وردان از ماه می1916شروع وتا15دسمبر1916میلادی ادامه داشت یکی ازطولانی ترین ووحشت آفرین ترین نبرد جنگ جهانی اول شمرده میشود که سیصدهزارسرباز ازاردوی المان وفرانسه دراین جنگ جان شان را ازدست دادند .المان درجنگ جهانی اول متفق امپراطوری عثمانی ترکیه بود وفرانسه متفق انگلیس بود ،المان بخش های ازخاک فرانسه را درشمال شرق آن کشوردرفروری1916به تصرف درآورده بود .درختم جنگ وردان که فرانسه پیروزجنگ بود همه سرزمین های خودرا دوباره تصرف نمود .

درختم جنگ جهانی اول امپراطوری عثمانی از هم فرو پاشید وکشورهای سوریه،لبنان ،عراق ،اردن ،عربستان سعودی ،کویت وتعدادی شیخ نشین ها دراطراف خلیج فارس به وجود آمد که ازهمان وقت دست نشانده فرانسه وانگلیس شدند .

نتیجه گیری وفرجام :

جنگ خشونت ایست ویران گرومرگ آفرین که دست آورد های تمدن انسان را به نابودی میکشاند وکتله های بزرگ بشری را اززندگی که والاترین حق بشری شمرده میشود محروم میسازد.اگردر قرون وسطی وپس ازآن انگیزه استعمارواستثمارانسانی فراروی جنگ طلبان قرارداشت وحرس وآز جنگ طلبان زبانه میکشید ، ولی درزمان حال وعصرمدرنیزم باز هم تسلط گرایی واقتدارمنشی لجام گسیخته گان قدرت واستبداد هم چنان برذهن شان غلبه حاصل نموده است وبخش بزرگی ازکشورهای آرام درحال توسعه را بربنیاد مقاصد سیاسی واقتصادی شان ،به میدان وحشت جنگ ونابودی مبدل نموده اند ، واسف انگیزودرد آوراست ازاین که اززیرچتردست آورد های علمی جهان مدرن امروزی هنوزدود وخاکسترجنگ زبانه می کشد ،وسوگ مندانه باید گفت که محصول این همه برخورد های مسلحانه به هرعنوانی که بوده است ،صلب حق زندگی ملیونی انسان ها وبه جا ماندن توده های انبوهی مجروحی،مریضان ومعلولین ومهاجرت های اجباری مردمان ازسرزمین های آبایی شان بوده است .جنگ اول جهانی با 20ملیون کشته که ازجمله 6ملیون فرانسوی بود در11نوامبر1918پایان یافت وپس ازصد سال مراسم عزاداری آن با شرکت رهبران 60کشورجهان در11نوامبر2018در فرانسه برگزارگردید . .

منابع :

تاریخ طب نظامی نگارش : پوهندوی دوکتورانورترابی چاپ اول پاییز1389هجری خورشیدی

جنگ جهانی اول نویسنده :ای – جی – بی – تیلر مترجم بهرام فرداد

طب درگستره تاریخ مولف : پوهندوی دوکتورانورترابی چاپ نخست 1385هجری خورشیدی

سیرتاریخی پزشکی ارتش

اورگانیزاسیون وتکتیک خدمات صحیه .نویسنده: پوهندوی دوکتورانورترابی چاپ دوم کابل 1367هجری خورشیدی .