در حاشیۀ وفات وارتان گریگوریان

نصیرمهرین

Vartan Gerigorian

وارتان گریگوریان Vartan Gerogorian، مؤرخ سرشناس وفات کرد.( ۱۵ااپریل۲۰۲۱- ۲۶ حمل ۱۴۰۰خورشیدی)

بسیاری از تاریخنگاران و علاقمندان مطالعۀ سیر تحولات افغانستان، او را با کتاب “ظهور افغانستان نوین The Emergence of Modern Afghanistan میشناسند. گریگوریان، متولد تبریز ایران( ۱۹۳۴ع – ۱۳۱۳ خورشیدی)، پس ازپایان تحصیلات مقدماتی در تبریز، در دانشگاهی در بیروت به تحصیل پرداخت. سال 1956 روانۀ امریکا شد. با توجه به امکانات و زمینه های مساعد در امریکا از طرف مجامع معتبر دانشگاهی، سایرنهاد ها و بهره مندی شخص وی از چند لسان( فارسی، انگلیسی، ارمنی، فرانسوی) به آرشیف ها چندین کشور و منابع مهم دست یافت. دکترای خود را با نوشتن “سنت گرایی و مدرنیسم در افغانستان” دریافت کرد. و برای تداوم کار ونوشتن کتاب ظهور افغانستان نوین، به افغانستان نیز سفر کرد. با آنکه وی کتاب را ظهور افغانستان نوین نام داد، اما مانند بسا تاریخنگاران، بخش هایی از کتاب را به پیشینه ها اختصاص داده است. دسترسی وی به اسناد ومدارکی که در پرتو همکاری مقامات حکومتی افغانستان تحقق یافته است، سبب آن شد که برخی از محققین کشور ما، به سوی متن انگلیسی کتاب وی به عنوان منبع روی بیاورند. در سال 1388 خورشیدی، جناب علی عالمی کرمانی، ترجمۀ فارسی کتاب را انجام داد که توسط جناب محمد ابراهیم شریعتی افغانستانی در تهران انتشار یافت.

نگارندۀ این سطرها که یادداشت های بیشماری از کتاب برداشتم، در مورد مشخص دورۀ حکومت سردار محمد هاشم خان، اندکی را در پیوند با مطالب کتاب زندان دهمزنگ، انتشار دادم. با تمام زحماتی که گریگوریان برای فراهم کردن کتاب دیده بود، از آنجایی که توجه اش به برنامه های حکومتی- حتی ادعایی بود، از جانب دیگر، از جانب مردمی که زیرحاکمیت قرار داشتند وجفای حکومتی دیدند، نه تنها سخنی نگفته است، بلکه ادعای حکومت را پذیرا شده است. آن اندک نقد واره بر برداشت های وی را پیوست کتاب “اندکی در بارۀ زندان دهمزنگ” کردم که در اینجا نیز به انتشار آن می پردازم.

ادامهء مطلب

***